Menşe hakkında en çok sorulan sorular

Menşe Mevzuatı için TIKLAYINIZ...

EŞYANIN MENŞEİ NE DEMEKTİR?
Eşyanın menşei bir eşyanın ekonomik milliyeti olarak tanımlanabilir.
EŞYANIN MENŞEİ KAVRAMI HANGİ AMAÇLARLA KULLANILIR?
Eşyanın menşei kavramı:
Gümrük vergilerinin hesaplanmasında kullanılır.
Gümrük vergisi hesaplanırken dikkate alınan üç temel ölçüt şunlardır:

• Eşyanın tanımı (tarife pozisyonu): uygulanacak vergi oranı eşyaya göre farklı olabileceğinden önemlidir.
• Eşyanın menşei: uygulanacak vergi oranının menşe ülkeye göre farklılık göstermesi nedeniyle dikkate alınmalıdır.
• Eşyanın kıymeti: vergi oranının uygulanacağı matrahı gösterir.

Dış ticaretin kontrolü amacıyla kullanılan kota, anti-damping v.b. araçların uygulanmasının takibi açısından önemlidir.
Dış ticaret istatistiklerinin derlenmesinde kullanılır.
EŞYANIN MENŞEİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Farklı ülkelerden gelen ürünlerin uygulamada farklı muameleye tabi olması, menşe kurallarına ihtiyacın doğmasına neden olmuştur. Örneğin: AB’nden Türkiye’ye ithal edilen ürünler sıfır gümrük vergisine muhatap iken, Fas’tan gelen ürünler gümrük vergisine tabiidir. Dış ticaret üzerinde herhangi bir kısıtlamanın veya tercihli tarife uygulamasının bulunmadığı durumlarda, eşyanın menşei yalnızca istatistiki verilerin tutulabilmesi açısından önem taşımaktadır.
EŞYANIN MENŞE ÜLKESİ İLE GELDİĞİ ÜLKE ARASINDA FARK VAR MIDIR?
Bir eşyanın “menşe ülkesi” ile “geldiği ülke” terimleri farklı şeyleri ifade eder. İkisi her zaman aynı ülke olmayabilir.
TERCİHLİ REJİMİN UYGULANABİLMESİ İÇİN HANGİ KOŞULLAR SAĞLANMALIDIR?
Her tercihli rejimin kendine özgü “menşeli ürün tanımı olabilmekle birlikte hepsinin uygulanması belli temel koşullara bağlıdır. Kısaca, ürünün:

• Anlaşma kapsamında olması,
• Anlaşma uyarınca menşe statüsüne sahip veya statüsünü kazanmış olması,
• Menşe ispat belgesine sahip olması,
• Doğrudan nakliyat kuralına uyularak nakliyatın gerçekleşmiş olması gereklidir.

Bu koşulları sağlayan ithalatçının, tercihli rejim uygulaması ile kanuni vergi yerine düşük vergiden faydalanması sağlanır.
BİR EŞYANIN MENŞEİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILAN TEMEL HUSUSLAR NELERDİR?
Bir eşyanın menşeinin belirlenmesinde kullanılan iki temel ölçüt bulunmaktadır:

1. Tamamen bir ülkede elde edilmiş veya üretilmiş eşya:

Tamamen bir ülkede elde edilen veya üretilen eşya, doğal olarak o ülke menşeli kabul edilir. Buna göre:
ülkede doğmuş ve yetiştirilmiş canlı hayvanlar,
ülkede avcılık (vurma, kapanla avlama, toplama veya yakalama) veya balıkçılıkla elde edilen ürünler,
ülkede yetiştirilmiş canlı hayvanlardan elde edilen ürünler,
ülkede hasat edilen ya da toplanan bitkiler ve bitkisel ürünler,
ülkede çıkarılan ya da temin edilen 1.-4. Tanımları hariç mineral ürünler ve doğal olarak oluşan maddeler,
münhasıran deniz ürünlerinden kendi fabrika gemilerinin bordasında üretilen ürünler,
ülkede yapılan işleme ve imalat işlemlerinden veya tüketimden sonra ortaya çıkan ve yalnızca kullanılıp atılmaya veya hammaddelerin geri kazanılmasına müsait atık ve hurdalar,
ülkede, sadece 1-7. Maddelerde tanımlanan ürünlerden üretilmiş veya elde edilmiş eşya.
Esaslı Dönüşüm Ölçütü:
Eşyanın üretiminde iki ya da daha fazla ülkenin payı bulunduğunda uygulanabilecek dönüşüm kriterleri şu şekildedir:

• Malın gümrük tarifesi değişmeli
• Katma Değer Kuralı
• İki aşamalı esaslı dönüşümden geçmeli
• Kullanılan tüm ithal girdilerin nihai ürünün gümrük tarifesinden başka tarifelerde yer almalıdır.

BİR ÜRÜNÜN MEŞE STATÜSÜ NASIL BELİRLENİR?
Bir ürünün menşe statüsü belirlenirken, ilk soru ürünün “tamamen bir ülkede elde edilen” bir ürün olup olmadığıdır. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen” ürün tanımını karşılıyor ise o ülke menşeli olarak kabul edileceği açıktır. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen ürün değil ise bu durumda yapılan işlem ve işçilik değerlendirilerek menşe statüsü belirlenir
MENŞE KÜMÜLASYONU NEDİR?
Aralarında anlaşma bulunan ülkelerin ekonomik ilişkilerinin geliştirilmesi amacıyla, menşe statüsü kazandırma kurallarında, menşe kümülasyonu ile esneklikler getirilebilmektedir. Genel olarak, kümülasyon olanağı anlaşmaya taraf ülkelerden biri menşeli ürünlerin diğer taraf menşe statüsünü kazanmaları için orada yeterli işleme tabi tutulmalarına gerek kalmamasıdır.
MENŞE KÜMÜLASYONUNUN AMACI NEDİR?
Menşe kümülasyonun amacı, tercihli ilişkiler içinde bulunan ülkeler arasındaki ticaretin artırılmasını sağlamaktır. Kümülasyon sisteminde, bölge menşeli ürünlerin, minimal operasyon işlemlerinin (asgari işçilik ve işlemler olarak kabul edilen parçaların basit montajı, paketleme vb.) ötesinde bir işleme tabi tutulmaları yeterli olup, ayrıca yeterli işlem ve işçilik görmelerine gerek yoktur.
Kümülasyonda, sadece işlemlerin yapıldığı ülke değil, kümülasyon sistemine dahil ülkelerden oluşan bölge dikkate alınmaktadır.
YETERSİZ İŞÇİLİK VE İŞLEMLER (MİNİMAL OPERASYONLAR) NELERDİR?
Minimal operasyonlara örnek olarak şunları verebiliriz:

• Tekstil ürünlerinde ütüleme
• Basit boyama ve parlatma operasyonları
• Ambalajların ayrılması ve birleştirilmesi
• Yıkama ve toz temizleme
• Basit şişeleme, torbalama
• Basit karıştırma işlemi
• Etiket dikme

MENŞE KÜMÜLASYONU ÜÇ ANA BAŞLIKTA TOPLANIR:

• İkili kümülasyon
• Çapraz (dioganal) kümülasyon
• Tam kümülasyon

İKİLİ KÜMÜLASYON NEDİR
Kümülasyon modelleri içinde en basiti olan ikili kümülasyon, iki ülke arasında işler ve sadece bu iki ülke menşeli mallara uygulanır. Bu sistemde aralarında serbest ticaret anlaşması bulunan iki ülkenin birbirleri menşeli girdileri kullanmasına izin verilir. Üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılması halinde, bu girdiler esaslı dönüşüme uğramak zorundadır
ÇAPRAZ KÜMÜLASYON NEDİR?
Çapraz kümülasyon ikiden fazla ülkenin tek bir anlaşmaya taraf olduğu ya da –Pan Avrupa Sistemi’nde olduğu gibi- bir çok ülkenin benzer anlaşmalarla birbirlerine bağlı oldukları durumlarda, bu ülkelerden herhangi biri menşeli girdinin nihai ürünün imalatında kullanımına izin verilmesi anlamına gelir. (Tablo 4)
Örneğin: Macar, AT ve Polonya menşeli komponentlerin montajı ile üretilmiş bir televizyon (AS pozisyonu: 85.28), AB’ne ihraç edilirken “kümülasyon bölgesi menşeli” sayılır ve tercihli muameleden yararlanır. Televizyonun bu bölge içinde hangi ülke menşeli sayılacağı ise çapraz kümülasyonun konusudur.
Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi Nedir?
Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi, AB, EFTA üyesi ülkeler ve bir bölüm Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkesi (Macaristan, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri, Romanya, Bulgaristan, Slovenya, Polonya ve Baltık Devletleri) arasındaki serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde 1 Ocak 1997 tarihinden beri uygulanmaktadır.
Sistem, taraf ülkeler arasındaki serbest ticaret anlaşmalarının menşe kümülasyonu yolu ile birleştirilerek fiilen bir serbest ticaret alanı tesis edilmesini ve Avrupa sanayiinin üçüncü ülkeler karşısında tek bir sanayi olarak hareket etmesini amaçlamaktadır.
Menşe kümülasyonu, esas itibariyle, tercihli ticaret anlaşmasına taraf ülkelerin, birbirleri kaynaklı ürünlere kendi ülkeleri menşeli ürünler ile aynı muameleyi yapabilmeleri ve bu ürünlerin üretim süreci içerisinde sınırlama olmaksızın kullanarak, nihai ürünü tercihli rejim üzerinden diğer tarafa ihraç edebilmeleridir.
Böylece, AB/MDAÜ/EFTA ülkelerinden firmalar, mamul ve yarı mamul ürünlerini, menşe engeli olmaksızın daha fazla işlenmek üzere bölge içerisindeki diğer ülkelere gönderebilmekte ve nihai ürünü tercihli rejim altında sistem içerisindeki diğer ülkelere ihraç edebilmektedir
Örneğin, AB ile Macaristan arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması menşe kuralları, Macaristan’da üretilen otomobillerin tercihli ticaretten yararlanabilmesi için, Macaristan’da yaratılması gereken minimum katma değeri, fabrika çıkış fiyatının % 60’ı olarak belirlemiştir. Kümülasyon yöntemi ile, otomobillerin % 40 oranında katma değerinin üçüncü ülkelerden temin edilmesi (örneğin Japonya menşeli motorların kullanılması), % 40 oranında katma değerinin PAMK’a taraf ülkeler menşeli girdilerle oluşturulması ve üretimde son önemli işlemin % 20 oranında katma değerle Macaristan’da gerçekleştirilmesi halinde bile söz konusu ürünler Macar menşeli olarak gümrük vergilerinden muaf şekilde AB’ne ithal edilebilir

MENŞE KAZANMAK İÇİN ÖNGÖRÜLEN KOŞULLAR
MENŞE KAZANMAMIŞ MADDELERİN DEĞERİ, TOPLAM DEĞERİN % 40’INI AŞMAMALIDIR : 4.000/10.000 < % 40
MENŞE ÜRÜNLERİN TOPLAM DEĞERİ EN AZ % 60 OLMALIDIR: 6.000/10.000< MEKANİZMASI MENŞE KAZANMIŞ OLMALIDIR
HER İKİ KOŞUL DA YERİNE GETİRİLDİĞİNDEN MENŞE İSPAT BELGESİ DÜZENLENEBİLİR. NİHAİ MAL TÜRK MENŞELİDİR
PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONU SİSTEMİ NASIL İŞLEYECEKTİR?
Sistemde, bir ürünün menşei araştırılırken yapılması gereken ilk şey, ürünün menşeli bir ürün olup olmadığına karar vermektir. Bu inceleme yapılırken göz önünde bulundurulacak temel kavramlar ise şunlardır:

1. Yetersiz işçilik veya işleme operasyonları,
2. Yeterli işçilik veya işlem görmüş ürünler,
3. Tamamen elde edilmiş ürünler,
4. İki taraflı menşe kümülasyonu
5. Çapraz menşe kümülasyonu
6. Doğrudan nakliyat ilkesi
7. “No-Drawback” kuralı

Eğer ürün tamamen bir ülkede elde edilmiş veya esaslı dönüşüme uğramış ise, bu ürünün menşeli ürün olup olmadığına karar vermek için kümülasyon maddelerinin uygulanmasına gerek yoktur.
Kümülasyon hükümleri ürünün bölge içindeki menşe ülkesine karar verilirken uygulanmalıdır. Menşeye karar verilirken, ikili veya çapraz kümülasyon istemi kapsamındaki ülkeler menşeli maddelerin, menşeli olarak kabul edildiklerine dikkat edilmelidir. Bu nedenle, esaslı dönüşüme tabi tutulması gereken eşyanın, nihai ürün içindeki oranı veya kıymeti hesaplanırken yalnızca üçüncü ülke girdileri dikkate alınır; yani hesaplama yalnızca bu girdiler için yapılır.
PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONU SİSTEMİNDE İKİ TARAFLI MENŞE KÜMÜLASYONU NEDİR?
Bu sisteme taraf ülkelerden biri menşeli maddeler, diğer taraf ülkede elde edilen bir ürünün içine dahil edildikleri takdirde o ülke menşeli kabul edilirler. Söz konusu maddelerin, taraf ülkeler arasındaki protokolün ilgili maddesinde atıfta bulunulan ve yetersiz olarak nitelendirilenlerin (minimal operasyonlar) ötesinde işçilik veya işlemden geçmiş olmaları koşuluyla, yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez. Bu noktada, bahse konu ürünlerin menşei, üretimlerinde kullanılan menşeli maddelerin en yüksek kıymeti dikkate alınarak Pan Avrupa Menşe Kümülasyonu sistemine taraf ülkelerden biri menşeli olarak kabul edilir. Bu menşe tespitinde, üçüncü ülkeler menşeli olup sisteme taraf ülkelerden birinde yeterli işlem ve işçilik görmüş maddeler dikkate alınmaz. Örneğin: tablo 5’deki araba örneğine baktığımızda arabaya 3000 Euro’luk katma değer Macaristan’da eklendiği için araba Macaristan menşelidir.
PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONU SİSTEMİNDE “TAMAMEN ELDE EDİLMİŞ ÜRÜN” TANIMINA NELER GİRMEKTEDİR?
Aşağıdaki ürünler tamamen elde edilmiş kabul edilir:
O ülkenin kendi topraklarından veya deniz yataklarından çıkartılan mineral ürünler;
O ülkede hasat edilen bitkisel ürünler;
O ülkede doğmuş ve yetiştirilmiş canlı hayvanlar;
O ülkede yetiştirilmiş canlı hayvanlardan elde edilen ürünler;
O ülkede avcılık veya balıkçılıkla elde edilen ürünler;
Taraf ülkede karasuları dışında kendi gemileri ile denizden elde edilen balıkçılık ürünleri ve diğer ürünler;
Münhasıran “f” maddesinde belirtilen ürünlerden kendi fabrika-gemilerinin bordasında üretilen ürünler;
Yalnızca hammaddelerin geri kazanılmasına müsait, sadece sırt geçirmeye ve atık olarak kullanılmaya elverişli kullanılmış lastikler dahil olmak üzere, toplanmış kullanılmış maddeler;

1. O ülkede yapılan imalar işlemleri sonucu ortaya çıkan atık ve hurdalar;

Kendi karasuları dışında, münhasır işletme hakkına sahip olmaları kaydıyla deniz toprağı veya deniz toprağı altından çıkarılan ürünler;
Münhasıran yukarıdaki maddelerde tanımlanan ürünlerden üretilen eşya;
’deki “kendi gemileri” ve “kendi fabrika-gemileri” terimleri sadece aşağıdaki şartları sağlayan gemi ve fabrika-gemiler için uygulanır:
taraf ülkede kayıtlı veya tescilli olanlar;
taraf ülke bayrağı altında seyredenler;
en az %50’sine taraf ülke vatandaşları veya yönetim merkezi sisteme taraf ülkelerden birinde bulunan, müdür veya müdürleri, Yönetim Kurulu veya Denetleme Kurulu Başkanı ve bu kurullar üyelerinin çoğunluğu taraf ülke vatandaşı olan ve ilave olarak, ortaklık veya limited şirket durumunda, sermayesinin en az yarısı taraf ülkeye veya bu ülkelerin kamu kuruluşları ya da vatandaşlarına ait olan bir şirket tarafından sahip olunanlar;
yönetici ve yetkilileri taraf ülke vatandaşı olanlar; ve mürettebatının en az %75’i taraf ülke vatandaşı olanlar.

PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONU SİSTEMİNDE YETERLİ İŞÇİLİK VEYA İŞLEM GÖRMÜŞ ÜRÜN TANIMININ KAPSAMI NEDİR?
Tamamen elde edilmemiş ürünler, taraf ülkeler arasındaki protokolün II sayılı ekinde yer alan “İmal Edilen Ürünün Menşe Statüsü Kazanabilmesi için Menşeli Olmayan Girdilere Uygulanması Gerekli İşçilik veya İşlemler Listesi”nde (Liste Kuralları) belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir.
Bu koşul taraf ülkeler arasındaki anlaşma kapsamındaki tüm ürünler için, imalatta kullanılan menşeli olmayan maddeler üzerinde yapılması gerekli işçilik ve işlemleri gösterir ve sadece bu maddelerle ilgili olarak uygulanır.
İstisnai olarak, listede belirtilen şartlar uyarınca bir ürünün imalatında kullanılmaması gereken menşeli olmayan maddeler (üçüncü ülke menşeli maddeler) aşağıdaki şartların yerine getirilmesine bağlı olarak kullanılabilir:

• toplam kıymetleri, ürün fabrika çıkış fiyatının %10’unu geçmiyorsa (Genel Tolerans Kuralı);
• menşeli olmayan maddelerin azami değeri olarak listede verilmiş olan yüzdeler, bu paragrafın uygulanmasıyla aşılmamışsa.

Bu hükümler Armonize Sistemin 50 ile 63. fasıllardaki ürünlere uygulanmaz.

PAMK SİSTEMİNDEKİ ÖNEMLİ KURALLAR NELERDİR?
Genel Tolerans Kuralı:
Bu kural imalatçılara fabrika çıkış fiyatının maksimum %10’u değerinde menşeli olmayan girdi kullanma imkanı tanımaktadır. Bununla beraber, spesifik işçilik ve işleme kuralları (liste kurallarında belirlenen) menşeli olmayan girdilerin kullanımına ilişkin bir azami değer öngördüğü takdirde, bu %10’luk tolerans kuralı spesifik kuralın öngördüğü yüzdelerin aşılması için kullanılmaz. Maksimum kullanım oranı daima liste kurallarında izin verildiği düzeyde olacaktır.
Tolerans kuralı 50-63 üncü fasıllarda bulunan tekstil ürünlerine uygulanmaz. Tekstil ürünlerine uygulanan tolerans anlaşmaların menşe protokollerinin II sayılı ekinin 5.1. notunda belirlenmektedir.
Geri Ödemenin veya Muafiyetin Yasaklanması Kuralı:
Bir taraf ülke veya diğer PAMK ülkeleri menşeli ürünlerin imalatında kullanılan menşeli olmayan maddeler, bu taraf ülkede her ne türde olursa olsun gümrük vergilerinin geri ödenmesine veya bunlardan muafiyete konu olamaz. Diğer bir deyişle, üçüncü ülke materyallerine uygulanması gereken vergiler, PAMK bölgesinin herhangi bir yerinde tahsil edilecektir. Bu kural, ticaret sapmalarını ve partner ülkelerin piyasalarında haksız rekabetle karşılaşmalarını önlemeyi amaçlamaktadır.
Bazı anlaşmalarda, sınırlı süre için kısmi bir geri ödeme (partial drawback) (tekstil ve konfeksiyon ürünleri için %10 ve diğer sanayi ürünleri için %5) imkanı sağlanmıştır. Bu istisnanın nedeni, o tarihte partner ülkelerin bir kısmında vergilerin AB’nden yüksek olması nedeniyle, AB lehine doğan dengesizliğin giderilmesidir. Tüm bu istisnalar 31 Aralık 2001 tarihi itibariyle kaldırılmıştır.
Ülkesellik İlkesi:
Kümülasyondan yararlanılabilmesi için, menşe kazandırıcı tüm işleme ve işçilik faaliyetlerinin Pan-Avrupa bölgesi içinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Doğrudan Nakliyat Kuralı:
Bu kuralla, tüm işçilik ve işleme faaliyetlerinin Pan-Avrupa bölgesindeki partner ülkelerde gerçekleştirilmesi ve tercihli rejimden yararlanma koşullarının ihlal edilmemesi amaçlanmaktadır. Diğer ifade ile, anlaşmalarla sağlanan tercihli muamele, diğer gereklerin yanı sıra, taraf ülkeler arasında doğrudan veya diğer PAMK ülkeleri üzerinden nakledilen ürünler için uygulanır.
Pan Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemine Dahil Ülkeler Hangileridir?
PAMK ülkeleri : Türkiye, AB(15’ler), EFTA (Norveç, İzlanda, İsviçre ve Liechtenstein), Romanya, Macaristan, Polonya, Litvanya, Estonya, Letonya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti ve Slovenya’dır.
PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLAYONU SİSTEMİNDE HANGİ BELGELER KULLANILIR?
Sistem içerisinde ürünlerin serbest dolaşımı EUR.1 dolaşım belgeleri ile sağlanmaktadır. Ayrıca, Türkiye ile AB arasında A.TR belgeleriyle serbest dolaşımı sağlanan Türkiye ya da AB menşeli ürünlere “tedarikçi beyanı” (suppliers’ declaration) eşliğinde EUR.1 belgeleri düzenlenebilir. Böylelikle, örneğin, Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan AB menşeli ürünler, düzenlenecek tedarikçi beyanı ve EUR.1 belgeleriyle MDAÜ ve EFTA ülkeleriyle kümülasyona tabi tutulabilir, nitekim bu işlem AB’de serbest dolaşımda bulunan Türk menşeli malların EFTA ve MDAÜ’nde kümülasyonu için de yapılabilir.

Konuyu açmak gerekirse:
AB ile ilişkilerimizde sanayi ürünleri itibariyle gümrük birliği söz konusu iken, tarım ürünleri ticareti gümrük birliği kapsamında değerlendirilmeyip, 1/98 sayılı Ortaklık Konseyi Kararıyla düzenlenmektedir. Buna göre, söz konusu Karar kapsamında değerlendirilen ürünlerin AB’ne ihracatında EUR1 belgesi düzenlenerek tavizli rejimden yararlanabilmeleri imkanı tanınmaktadır.
Serbest Ticaret Anlaşmalarında (STA) ise, ilke olarak Harmonize Sistemin 25-97 nci fasıllarda yer alan ürünler sanayi ürünleri olarak adlandırılmaktadır. STA’lar sanayi ürünlerinin tamamını kapsarken, 1-24. fasıllar arasındaki tarım ürünlerinin yalnızca bir kısmında karşılıklı taviz değişimi öngörülmüştür. Hangi ürünlerin anlaşma kapsamında olduğunun tespiti için anlaşmaların ekleri incelenmelidir. STA kapsamındaki tercihli ticarette EUR1 belgesi düzenlenir
AB ile ilişkilerde işlenmiş tarım ürünleri’nde (İTÜ) sanayi koruması karşılıklı olarak kaldırılmış olup, tarımsal korumalar devam etmektedir. Bu ürünlerde ticarette ATR belgesi düzenlenmektedir.
AKÇT kapsamındaki demir çelik ürünleri ise ayrı bir STA kapsamındadır ve EUR1 belgesi eşliğinde tercihli ticaret sürdürülmektedir.
Yukarıda durumları açıklanan İTÜ ve AKÇT ürünleri dışındaki tüm sanayi ürünleri AB ile ticaretimizde ATR belgesi ile ticarete konu olmaktadır.
EUR1 DOLAŞIM SERTİFİKASI NEDİR?
EUR.1 dolaşım sertifikası, menşeli ürünlerin anlaşma hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere gümrük idareleri veya bu idarelerce yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olarak düzenlenen menşe ispat belgesidir.
FATURA BEYANI NEDİR?
Fatura beyanı ihracatçı tarafından fatura, teslimat notu veya herhangi bir başka ticari belge üzerinde usulüne uygun olarak yapılan beyan olarak tanımlanabilir.
Fatura beyanı:

• Değeri 6000 Euro’yu geçmeyen ve menşeli girdiler içeren bir sevkiyat yapan her ihracatçı, ve
• Herhangi bir değer sınırına bağlı olmaksızın onaylanmış ihracatçı tarafından yapılabilir.

PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONUNA KONU OLAN MAL HANGİ ÜLKE MENŞELİ SAYILIR?

• İthal edilen ürün hiç işlem görmediyse ithal anındaki menşeini korur.
• Yetersiz işçilik ve işlemden geçti ise, en yüksek katma değeri veren ülke menşeini kazanır. Başka deyişle, eşyanın bulunduğu ülkenin menşeini kazanması için, o ülkede gerçekleştirilen katma değerin diğer PAMK ülkeleri menşeli girdilerin kıymetini aşması gerekir.
• Yetersiz işçilik ve işlemlerin bir işleme tabi oldu ise, son işlemin gerçekleştirildiği ülke menşeini kazanır.

Pan Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi ve Türkiye:
Türkiye, AB ile 1.1.1996 tarihinde gerçekleştirilen Gümrük Birliği’nin yanı sıra, EFTA ve MDAÜ ile mevcut serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemine, 1.1.1999 tarihinden itibaren dahil olmuştur. Söz konusu sistemin Türkiye’ye sağladığı faydalar şu şekilde özetlenebilir:

• Türkiye ile AB, MDAÜ ve EFTA ülkeleri üretimde birbirleri menşeli girdileri yeterli dönüşüm kriterlerine bakılmaksızın kullanabilmekte ve nihai ürünü tercihli rejim çerçevesinde birbirlerine ihraç edebilmektedir;
• Türkiye ile AB, EFTA ülkeleri ve MDAÜ arasında sınai işbirliği arttırılabilecek ve taraflar arasındaki ticari potansiyel değerlendirilebilecektir;
• Türkiye, üretime daha ucuz ve daha fazla kaynak aktarabilecektir;
• Türk üreticiler Avrupa çapında üretim yapacak şekilde örgütlenerek ölçek ekonomilerine ulaşabilecektir;
• AB ve üçüncü ülkelerden yatırımcılar, menşe kaygısı olmadan Türkiye’de yatırım yapabileceklerdir.

TÜRKİYE AÇISINDAN HANGİ ÜRÜNLER PAN AVRUPA MENŞE KÜMÜLASYONUNA TABİİDİR?

Türkiye’nin AB ile Gümrük Birliği ve diğer PAMK ülkeleriyle Serbest Ticaret Anlaşmaları çerçevesinde, bahse konu tercihli rejimlere konu olan tüm ürünler kümülasyona dahildir. Ancak, Türk tarım ürünleri AB dışındaki PAMK sistemine dahil ülkelerle ticarette kümülasyona dahil edilirken, AB ile ticarette kümülasyona dahil edilemez. Diğer bir deyişle, AB ile Türkiye arasındaki tarım ürünleri ticaretinde çapraz kümülasyon hükümleri işlemez. Sadece ikili kümülasyon mümkündür.

Ayrıca,, İsrail ve Makedonya ile aramızda Serbest Ticaret Anlaşması yürürlükte olmakla beraber, bu ülkeler PAMK’a dahil olmayıp, yalnızca ikili kümülasyon imkanı mevcuttur.
DAHİLDE İŞLEME REJİMİ VE TELAFİ EDİCİ VERGİ UYGULAMASI:
Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemi (PAMK) Dahilde İşleme Rejimi (DİR) çerçevesindeki uygulamalarda farklı düzenlemeler getirmektedir. Bu bağlamda sisteme taraf ülkeler arasında DİR kapsamında yapılan ticari uygulamalarda Telafi Edici Vergi (TEV) tahsilatı yapılmayacaktır. Buna karşın, üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta tahsil edilecek TEV oranları ithalat rejiminde öngörülen vergiler üzerinden belirlenecektir.
Tercihli vergi uygulamasına baz teşkil eden ATR veya EUR1 belgesi ihracatçı tarafından talep edilmiyorsa TEV söz konusu olmaz. Bu durumda, Türkiye’den giden söz konusu nihai ürün sisteme dahil diğer bir ülkeye ithal edilirken, ilgili ülkenin ithalat rejiminde belirlenen gümrük vergisine tabi olacaktır.
Kaynak ülke ile varış ülkesi aynı ise, girdi ve nihai ürün ne olursa olsun TEV yoktur. Örneğin Türkiye kaynaklı bir ürün bir başka ülkeye ihraç edildikten, sonra hiçbir işlem görmeden geri Türkiye’ye ithal edilirse bu ürün üzerinden TEV alınmaz.
Kaynak ve varış ülkeleri PAMK ülkeleri ise TEV yoktur. PAMK sistemine dahil bir ülke kaynaklı bir mal, yine bir PAMK ülkesine gönderildiğinde TEV tahsil edilmez.
Serbest Bölgeler üçüncü ülke gibi muamele gördüğünden, buralara yapılan ihracatta TEV söz konusu değildir.
TEV için baz vergi, girdinin ithal edildiği kaynak ülkeye uygulanan vergidir. Ancak, AB’ye yapılan AKÇT ve tarım ürünü ihracatında, TEV oranı tespit edilirken, AB’nin Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) ile Türk gümrük vergisi karşılaştırılır ve düşük olan oran tahsil edilir.
HANGİ DURUMLARDA TELAFİ EDİCİ VERGİ TAHSİL EDİLECEĞİNİ ÖZETLEYEN TABLOLAR

TARIM – TARIM
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	VAR	VAR	YOK
PAMK	VAR	YOK	VAR	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR	VAR	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

TARIM – İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNÜ
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	VAR	VAR	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	YOK	VAR	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	YOK	VAR	VAR	YOK

AB’ye ATR eşliğinde işlenmiş tarım ürünü (İTÜ) ihraç ediliyorsa ve girdi temel tarım ürünü ise Telafi Edici Vergi (TEV) alınmaz. Zira, AB ülkemiz İTÜ ihracatında tarımsal korumaları zaten tahsil etmektedir.

TARIM – SANAYİ
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	VAR	VAR	YOK
PAMK	VAR	YOK	VAR	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR	VAR	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

İŞLENMİŞ TARIM – İŞLENMİŞ TARIM
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR	VAR	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

AB’ye ATR eşliğinde İTÜ ihraç ediliyorsa, ve girdi İTÜ ise, girdiye uygulanan verginin sadece sanayi payı tahsil edilir.

İŞLENMİŞ TARIM – SANAYİ
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR (*)	VAR(*)	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

(*) Girdinin sanayi koruması kaldırıldı ise bu kısım TEV tahsilinde dikkate alınmaz.
AB’ye ATR eşliğinde sanayi ürünü ihraç ediliyorsa ve İTÜ ise, girdiye uygulanan verginin hem sanayi, hem de tarım payı tahsil edilir.

SANAYİ –İŞLENMİŞ TARIM
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR (*)	VAR(*)	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

(*) Anlaşma hükümleri çerçevesinde vergi tahsilatı gerekmekle birlikte, ithalatta uygulanan gümrük vergileri sıfırlandığından TEV tahsil edilmez.

AKÇT -AKÇT
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR (*)	VAR(*)	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

(*)Anlaşma hükümleri çerçevesinde vergi tahsilatı gerekmekle birlikte, ithalatta uygulanan gümrük vergileri sıfırlandığından TEV tahsil edilmez.
Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal edilen bir AKÇT ürünü, AB’ye EUR1 eşliğinde gönderilirken AB’nin OGT’si ile Türk gümrük vergisinden hangisi düşük ise o vergi bu ürün üzerinden TEV olarak tahsil edilir. Diğer ülkeler bakımından TEV miktarı ithalat rejiminde öngörülen vergidir.
AKÇT ürünleri diğer tüm STA ülkeleri bakımından sanayi ürünleri gibi işlem görür.

AKÇT – SANAYİ
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR (*)	VAR(*)	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

(*) Anlaşma hükümleri çerçevesinde vergi tahsilatı gerekmekle birlikte, ithalatta uygulanan gümrük vergileri sıfırlandığından TEV tahsil edilmez.
AB’ye ATR eşliğinde satılan sanayi ürününde kullanılan AKÇT girdisi için kaynak ülkeye uygulanan ithalat rejimi vergi oranı tahsil edilir.

SANAYİ- SANAYİ
KAYNAK ÜLKE	VARIŞ ÜLKESİ
	AB	PAMK	İSRAİL	ÜÇÜNCÜ ÜLKE
AB	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
PAMK	YOK	YOK	VAR(*)	YOK
İSRAİL MAKEDONYA	VAR (*)	VAR(*)	YOK	YOK
ÜÇÜNCÜ ÜLKE	VAR	VAR	VAR	YOK

(*) Anlaşma hükümleri çerçevesinde vergi tahsilatı gerekmekle birlikte, ithalatta uygulan Kaynak:DTMan gümrük vergileri sıfırlandığından TEV tahsil edilmez.